Debuutplaat An Awesome Wave was tien jaar geleden dé vloedgolf waarmee het Britse Alt-J de muziekwereld binnenstroomde. Nu is de band uit Leeds nog steeds een critics darling én een gedroomde festivalheadliner, die met hun vierde album The Dream wederom de grens tussen experimentele- en popmuziek opzoekt . Soundz sprak met frontman Joe Newman over het ongelukkige huwelijk met zijn bandmaten, fascinatie voor true crime-series en de voordelen van een pandemie. “Twee jaar geen druk om te schrijven voelde als een verademing”.
Tekst: John den Braber en foto: George Muncey
Hij kan het zich nog als de dag van gisteren herinneren en ik ook. Het is mei 2012 en drie verlegen, wat nerdy jongens zitten in het Amsterdamse Backstage Hotel was ongemakkelijk met een kop thee op een lange bank. Ze hebben net een plaat uit, die volgens de dame van het Nederlandse label van Alt-J ‘waanzinnig is’. Ze had gelijk en dat vond ook de pers in hun vaderland, want niet veel later wint het experimentele An Awesome Wave de prestigieuze Mercury Prize. “We wisten niet eens dat mensen buiten Engeland onze muziek kenden”, vertelt frontman Newman met een grote glimlach op zijn gezicht als we over hun allereerste buitenlandse perstrip spreken. “Het voelde heel surreëel en tegelijk fantastisch, want ik besefte wel dat muziek maken blijkbaar de mogelijkheid was om mijn wereldbeeld te verbreden en nieuwe culturen te ontdekken.”
Die wereldreizen komen er al snel en Alt-J wordt on the road volwassen als band. Na een flinke internationale tour verschijnt twee jaar later This Is All Yours, dat wederom warm onthaald wordt door fans en pers. “Het waren intense tijden”, biecht de zanger en lead-gitarist op. “Opnemen, touren en dan weer opnemen, vergt een ijzeren discipline. Je leert steeds beter met een ongebruikelijke levensstijl om te gaan. Want het is best gek om bijvoorbeeld acht
weken van huis te zijn, waarbij je maar anderhalf uur per dag werkt. We merkten dan ook na dat we met Relaxer (het derde album van de band red.) de tour hadden afgerond, echt een pauze nodig hadden. Van de muziekscene, maar ook zeker van elkaar.”
De drie leden van Alt-J namen geen halve maatregelen en besloten elkaar een jaar lang creatief ‘met rust te laten’. Newman: “Weet je, we zijn ooit begonnen als vrienden, maar in de loop der jaren zijn we broers geworden. En met familie heb je soms onenigheid of zelfs ruzie. Er kwam een moment dat als onze relatie een huwelijk was geweest, mijn maten zouden hebben gezegd: ‘Je moet weg bij die vrouw. Dit is geen gezonde situatie, want je bent niet gelukkig’. Die break was dus even nodig, zeker om met een frisse blik weer naar elkaar en onze toekomstplannen als band te kijken.”
Dat jaar pauze werd verdubbeld toen de coronapandemie de wereld platlegde. Voor Newman opmerkelijk genoeg een geluk bij een ongeluk. “Het was natuurlijk een vreselijke tijd voor heel veel mensen”, legt hij uit. “Maar ik vond in deze periode juist de rust om te schrijven. Ik doe niets liever namelijk, maar soms wordt het proces van creatie verstoord door mensen van labels bijvoorbeeld, die snel een eindresultaat willen zien. Twee jaar geen druk om te schrijven voelde als een verademing. Het was alsof de tijd stilstond.” Door het jaar zonder de band was er ook veel nieuwe energie die Newman eveneens hielp bij het schrijfproces. “Toen we eenmaal weer bijeen kwamen, was er genoeg om mee verder te werken aan het album. Het voelde ook fris, als een eerste dag weer naar school, en het bracht nieuwe inzichten. We zijn het dan niet altijd eens, maar we helpen elkaar wel naar een hoger creatief niveau.”
Hoewel het wederzien met drummer Thom Green en toetsenist/bassist Gus Unger-Hamilton voelde als een nieuw begin, startte Alt-J voor The Dream absoluut niet vanaf het nulpunt. “Als lead-schrijver kom ik wel met de meeste ideeën voor tracks”, vertelt Newman. “Ik houd een soort aantekeningenboekje bij, waarin ik alle
inspiratie die ik opdoe noteer. Die inspiratie kan overal vandaan komen: alledaagse dingen uit kranten, eigen ervaringen, interessante quotes uit literatuur of iets als true crimeseries. Ik vind de donkere kant van de mens namelijk buitengewoon fascinerend. Daarnaast bewaren we heel veel oude muzikale ideeën, zodat die in een nieuwe structuur weer tot leven kunnen komen. Zo zit er in albumopener Bane een rif die we al in 2011 schreven voor Fitzpleasure, maar die toen de song niet haalde, omdat dit nummer al complex genoeg was qua opbouw. Je kunt zeggen dat The Dream is samengenaaid uit in de tien jaar gemaakt eerder werk, observaties, jamsessies en teksten uit de lockdownperiode.”
Dat Bane opener van The Dream werd, berust daarom ook niet op toeval. Het nummer is de favoriet van Unger-Hamilton, juist omdat het zoveel over de groei van Alt-J zegt, vertelt Newman. “Wij hebben ons nooit iets aangetrokken van de traditionele structuur van popmuziek. Als we een tof instrumentaal dingetje hadden gemaakt, zochten we daar een couplet of bridge bij die goed voelden, maar niet per se logisch waren. Daardoor kwamen sommige nummers echt op een Frankenstein-achtige manier tot leven. We zagen en zien het als het verbinden van landschappen en het kleuren buiten de lijntjes. Gus vond Bane – en dat waren Thom en ik met hem eens – echt een hommage aan onze werkwijze en denkbeelden. Dus die track kon niet anders dan onze albumopener worden.”
Newman spreekt soepel en met vertrouwen over het maakproces en idee achter The Dream. Ook daar is hij tien jaar later een ander mens in geworden. “Interviews vond ik vroeger vooral spannend, maar nu juist interessant. Ik zie het als een catharsis proces om over onze muziek te praten. Het leert me veel over wat we gemaakt hebben. Ik besef nu dat het laatste deel van een album afronden, bestaat uit erover spreken. Dan komt het werk dat we gemaakt hebben pas echt tot leven, merk ik.”
